19 / 36
17
Pro Medico
•
marzec 2015
terapia leczenia bólu
ciąg dalszy na str. 18
Szkodliwe działanie bólu może mieć pod-
łoże zarówno fizjologiczne, jak i psycho-
logiczne. Ból jest pierwotną odpowiedzią
na stres, który, niezależnie od rodzaju
urazu tkanki, oddziałuje na metabolizm,
czynność serca, płuc i narządów trzew-
nych jamy brzusznej. Zarówno układ
nerohormonalny, jak i metaboliczny, re-
agują na ból. Oś podwzgórzowo-przysad-
kowo-nadnerczowa ulega pobudzeniu,
prowadząc do wydzielania hormonów
metabolicznych i endogennych endor-
fin. Ból pobudza także nerwowy układ
współczulny, powodując przyspieszenie
czynności serca, wzrost ciśnienia tętni-
czego i zwiększone zużycie tlenu przez
serce, co może skutkować zaostrzeniem
choroby wieńcowej czy wręcz zawałem.
Operacje w nadbrzuszu i klatce piersio-
wej, związane z najsilniejszymi dolegli-
wościami bólowymi, doprowadzają do
pogorszenia wentylacji, spłycenia odde-
chu, osłabieniem kaszlu, z zaleganiem
wydzieliny w drogach oddechowych, nie-
dodmą i w konsekwencji powikłaniem,
jakim jest zapalenie płuc i niedotlenie-
nie. Silny ból pooperacyjny powoduje
nudności, wymioty, niedrożność jelit, jak
również zmniejszenie kurczliwości cewki
moczowej i pęcherza, powodując trudno-
ści w oddawaniu moczu. Chory cierpiący
z powodu bólu ogranicza jakikolwiek
ruch, co sprzyja zakrzepicy żylnej i zato-
rowości. Zatem nieprawidłowo (niesku-
tecznie) uśmierzany ból pooperacyjny
sprzyja powikłaniom, co przekłada się na
wydłużenie czasu hospitalizacji i generuje
ogólne koszty leczenia.
Wodniesieniu do sfery emocjonalnej cho-
rego, który cierpi z powodu silnego bólu,
obserwuje się niepokój, który przeradza
się w reakcje złości, rozżalenia i wrogie
stosunek do lekarzy i pielęgniarek. Jeśli
ból powoduje zaburzenia snu, chory skar-
ży się na złe samopoczucia oraz zwięk-
szoną percepcję bólu, co z kolei zwiększa
zapotrzebowanie na środki przeciwbó-
lowe. Współwystępowanie bólu, ograni-
czenia aktywności ruchowej, niepokoju
i zaburzeń snu wywołać może depresję
u chorego. Wreszcie źle leczony ból ostry
może przekształcić się w ból przewlekły,
którego leczenie jest dużo bardziej skom-
plikowane i nie zawsze skuteczne. Dlate-
go też, niezależnie od humanitarnej i eko-
nomicznej przesłanki uśmierzania bólu
ostrego, postępowanie przeciwbólowe
jest konieczne do zahamowania całej ka-
skady zmian w ustroju narażonym na uraz
chirurgiczny. Mimo postępów w zrozu-
mieniu patofizjologii bólu i w jego lecze-
niu, uśmierzanie bólu pooperacyjnego
w oddziałach zabiegowych wciąż nie jest
wystarczająco skuteczne. Na podstawie
wielu badań ankietowych przeprowadzo-
nych w krajach wysoko rozwiniętych (fi-
nansowo i naukowo) okazało się, że około
40% chorych po operacjach odczuwa sil-
ny ból, a ponad połowa chorych, pytana,
czego najbardziej się obawia w związku
z operacją, wskazała na ból.
Pamiętajmy, że analgezja jest fundamen-
talnym prawem pacjenta, dlatego też
uśmierzanie bólu ostrego, w tym poope-
racyjnego, musi być jednym z prioryte-
towych i instytucjonalnych celów oraz
stanowić integralną część planu leczenia
„choroby okołooperacyjnej”, co obejmuje
analgezję, wczesne uruchamianie, wcze-
sne odżywianie dojelitowe i aktywną fi-
zjokinezyterapię (Poziom A wiarygodno-
ści wg EBM).
KRYTERIA EKSPERTÓW
W Polsce zespół ekspertów powołany
przez Towarzystwo Chirurgów Polskich,
Polskie Towarzystwo Badania Bólu, Pol-
skie Towarzystwo Anestezjologii i Inten-
sywnej Terapii ustalił następujące kryteria
dla prawidłowej organizacji systemu pod-
wyższenia jakości postępowania przeciw-
bólowego w okresie pooperacyjnym:
– ocena nasilenia bólu u wszystkich ope-
rowanych pacjentów, co najmniej cztery
razy na dobę,
– informowanie pacjentów przed zabie-
giem o możliwości i metodach uśmierza-
nia bólu pooperacyjnego,
– prowadzenie dokumentacji dotyczą-
cej pomiarów bólu i zastosowanego po-
stępowania, zgodnie z rekomendacjami
uśmierzania bólu,
– monitorowanie ewentualnych działań
niepożądanych zastosowanego leczenia.
FARMAKOTERAPIA BÓLU OSTREGO
Wyróżniamy trzy grupy środków stosowa-
nych w terapii bólu pooperacyjnego:
1. leki nieopioidowe: metamizol (pyralgi-
na), paracetamol, niesterydowe leki prze-
ciwzapalne (NLPZ),
2. słabe i mocne opioidy,
3. środki znieczulenia miejscowego.
Wymienione leki można stosować jako
Chory po operacji nie może
cierpieć z powodu bólu!
Opracowanie jest próbą zasygnalizowania problemu kontroli nad bólem ostrym,
pooperacyjnym.
Analgezja jest fundamentalnym prawem pacjenta,
dlatego też uśmierzanie bólu ostrego, w tym poope-
racyjnego, musi być jednym z priorytetowych i insty-
tucjonalnych celów oraz stanowić integralną część
planu leczenia „choroby okołooperacyjnej”.
Ponad połowa chorych, pytana czego najbardziej się obawia w związku z operacją, wska-
zała na ból.
fot.: Obraz licencjonowany przez Depositphotos.com/Drukarnia Chroma