18 / 36
Pro Medico
•
luty 2018
16
ność do takiego reagowania na pojawiają-
ce się wewnętrzne i zewnętrzne bodźce,
które powodują i nasilają stres, napięcie
emocjonalne, a w niektórych przypad-
kach nawet podtrzymują stany choro-
bowe (np. depresję, uogólniony zespół
lękowy, zaburzenia odżywiania). Celem
mindfulness
jest nauczenie się dostrzega-
nia i przyjmowania każdej pojawiającej
się emocji, myśli, odczucia, jako obiektów
obserwacji, z którymi jednak nie należy
się identyfikować. Technika
mindfulness
,
nie jest ani ucieczką, ani unikaniem, ani
walką z niechcianymi myślami, odczucia-
mi i doznaniami. Jest raczej wyjściem im
naprzeciw. Sam fakt dostrzeżenia niepo-
żądanych aspektów i stanów własnego
umysłu prowadzi do (pozytywnej) zmiany.
Mindfulness
odnosi się zarówno do prak-
tyki, jak i podejścia, które polega na byciu
całkowicie obecnym wobec doświadcze-
nia płynącego zarówno z zewnątrz (inni
ludzie), jak z wewnątrz (własne myśli,
uczucia, wrażenia) w każdej chwili.
TOLERANCJA STRESU
Wszyscy ludzie odczuwają emocje, tak
zostaliśmy zaprojektowani, by emocje
pozwoliły nam przetrwać. Emocje to,
z grubsza rzecz ujmując, subiektywne
doświadczenia, które manifestują się
poprzez fizjologiczną ekspresję, biolo-
giczną reakcję i stan umysłu. Są nieroze-
rwalnie powiązane z temperamentem
i nastrojem oraz wchodzą w skład moty-
wacji. Za pomocą emocji możemy spraw-
nie działać w otaczającym nas świecie,
ponieważ nadają znaczenie – pozytywne
lub negatywne – napotykanym zdarze-
niom, przedmiotom, ludziom i zjawiskom.
Trzeba dodać, że nie wszystkie są przez
nas uświadamiane i wyraźne, dlatego
czasami tak trudno jest nam się zoriento-
wać w swoich odczuciach. Niektóre emo-
cje są przyjemne, a inne nieprzyjemne.
Większość ludzi nie lubi czuć się nieprzy-
jemnie. Nie lubimy, kiedy jest nam gorą-
co, zimno, kiedy chce nam się jeść, kiedy
nas coś boli, fizycznie czy psychicznie.
Problem polega na tym, że nieprzyjemne
wydarzenia i emocje są częścią życia. Jest
ogromna różnica pomiędzy nielubieniem
nieprzyjemnych emocji, ale akceptowa-
niem ich jako nieodłącznej części życia,
a odczuwaniem ich jako czegoś absolut-
nie nie do zniesienia, czegoś, czego trzeba
zdrowie lekarzy
Długie i nieprzewidywalne godziny pracy,
stres związany z obcowaniem z umierają-
cymi lub cierpiącymi pacjentami, ryzyko
błędnych diagnoz, rozbudowana biuro-
kracja i wiele innych przyczyn powoduje
narastający stres u lekarzy i pogarszający
się stan zdrowia psychicznego.
Lekarze boją się zwrócić o pomoc, ponie-
waż martwią się, że wpłynęłoby to na ich
karierę. Większość lekarzy wspomina
o problemie „etykietyzacji” w przypadku
zachorowania na depresję i podaje wstyd
jako jedną z głównych przyczyn braku
podjęcia leczenia. Brak odpowiedniej tera-
pii schorzeń dotykających lekarzy może
wpływać na jakość dostarczanej przez
nich opieki medycznej.
JAK POMÓC LEKARZOM?
Od kilku lat wiele się słyszy o tzw.„
mindful-
ness
”. Termin ten jest tłumaczony w języku
polskim jako
uważność, uważna obecność
lub też
pełnia obecności
. Ze względu jed-
nak na brak zadowalającego przekładu,
który by uwzględniał w pełni znaczenie
tego terminu, zachowujemy oryginalne
jego brzmienie.
Najczęściej cytowana definicja
mindfulness
określa go jako szczególny rodzaj uwagi:
świadomej, nieosądzającej i skierowanej
na bieżącą chwilę (
Jon Kabat-Zinn
, 1990),
odnosi się tym samym do doświadczenia
świata, które znajduje się poza naszymi
oczekiwaniami i jest rodzajem doświadcza-
nia rzeczy„takimi, jakimi są”(
Ray
, 2002).
Uważność nie jest niczym nowym. W tra-
dycji buddyjskiej korzysta się z niej
od ponad 2,5 tysiąca lat. Wywodzi się
z sanskryckiego słowa
smrti
– co oznacza
pamiętanie albo przypominanie sobie.
Każdy z nas wie, co to jest uważność, każ-
dy mógł jej doświadczyć, niekoniecznie
tak to doświadczenie nazywając.
Mindful-
ness
to umiejętność umysłu obserwowa-
nia rzeczy takimi, jakimi są, bez oceniania,
analizowania, porównywania, modyfiko-
wania, nakładania projekcji, korzystania
ze swoich schematów, oczekiwań, obaw,
bez lgnięcia ani odpychania, ale pozo-
stawania z ciekawością, angażowania się
w to, co jest.
DOSTRZEGANIE I PRZYJMOWANIE
Technika
mindfulness
jest formą umysło-
wego treningu, która zmniejsza jego skłon-
się pozbyć, uniknąć. Kiedy nie potrafimy
znieść własnych emocji, możemy wpa-
dać w kolejne problemy, które znacznie
pogorszą naszą sytuację.
BRAK ODPORNOŚCI NA STRES
Lekarze, często przemęczeni i przepraco-
wani, wykazują coraz mniejszą odporność
na stres. Każdy z nas ma inną, indywidu-
alną odporność. Dr
Suzanne Kobasa
odkryła, że istnieje pewien zestaw cech,
który nazwała „hartem psychologicznym”,
do których zaliczamy:
•
kontrolę – silne przekonanie, że mamy
wpływ na nasze otoczenie i dysponu-
jemy siłą sprawczą;
•
zaangażowanie – w to, co robimy oraz
podejmowanie dużych wysiłków;
•
wyzwanie – postrzeganie zmiany jako
naturalnego elementu życia, który
oferuje różne możliwości.
Z kolei
Clough
i
Sytrycharczyk
opraco-
wali model, opisujący „hardość mentalną”,
która jest wynikiem istnienia czterech ele-
mentów:
•
wyzwania;
•
pewności siebie;
•
zaangażowania;
•
kontroli.
Jest wiele modeli opisujących odporność
oraz hardość psychiczną, wszystkie pod-
kreślają, że osoba „odporna” jest przeko-
nana o istnieniu sensu w życiu, o tym,
że życiem można kierować i mieć nad nim
pewną kontrolę oraz ma zdolność dostra-
jania się do innych ludzi.
Nieumiejętność znoszenia nieprzyjem-
nych, niewygodnych emocji i desperacka
potrzeba uciekania przed odczuwaniem
własnych emocji, zwykle wynika ze stra-
chu przedwłasnymi emocjami (fobia emo-
cji). Niektóre osoby boją się wszystkich
swoich emocji, inne mają jedną emocję,
która wydaje im się szczególnie groźna.
Jak wygląda to u ciebie? Która emocja
sprawia ci problemy? Żeby lepiej zrozu-
mieć swoją emocjonalność, warto zasta-
nowić się, jak rodzą się w nas emocje czy
uczucia. I już na wstępie warto zaznaczyć,
że tylko ty jesteś odpowiedzialny za ich
powstawanie! Już Epiktet, rzymski filozof,
zauważył, że
„fakty nie powodują nasze-
go zdenerwowania, a raczej nasza opinia
o tych faktach
”. Fakty same w sobie nas nie
denerwują. To my sami się denerwujemy
poprzez przekonania o tych faktach.
Uważność – trening redukcji stresu
metodą „mindfulness”
„Tym, co trwoży ludzi, nie jest to, co im się przydarza,
ale znaczenie, jakie temu przypisują”
EPIKTET